Rusya-Ukrayna savaşının başladığı 24 Şubat 2022’den bu yana emtia piyasasındaki sert dalgalanmalar devam ediyor.
Geçen yıla damgasını vuran Rusya-Ukrayna savaşı, 2023’te de piyasaların odak noktasında bulunuyor. Ekonomik açıdan tüm dünyayı etkileyen savaş, emtia piyasasında da belirleyici etkenlerden olmayı sürdürüyor.
Rusya-Ukrayna savaşı ve yükselen güç fiyatları nedeniyle geçen yıl emtia fiyatlarında rekor üstüne rekor kırıldı. Bunun en kıymetli nedenlerinden biri Rusya’nın güç, tarım emtiaları ve metallerin üretiminde önde gelen ülkeler ortasında yer alması olurken, yükselen güç maliyetleri ve Rusya’ya uygulanan yaptırımlar da bu artışlarda kıymetli rol oynadı.
Ülkelerin sanayi eserleri, bilhassa besin ihracatına yönelik uyguladığı kısıtlamalar ve müdafaacı siyasetler da sert dalgalanmalara neden oldu.
Emtia piyasasındaki dalgalanma sürüyor
Emtia piyasasında yalnızca jeopolitik riskler ve arza yönelik tasalar tesirli olmadı. Emtia piyasasında süreç gören birçok eser ve araç, 2022’de tarihi doruklar yahut 10 yılın en yüksek düzeylerine ulaşmasına rağmen daha sonra ya sert düşüşler yaşadı ya da çok oynak bir seyir izledi.
Rusya-Ukrayna savaşındaki şiddetli çatışmaların yanı sıra Çin’de Kovid-19 salgınına yönelik devam eden kaygılar, başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere merkez bankalarının sıkılaşma siyasetleri, resesyon telaşları ve dolara olan talebin artması da emtia piyasasını baskıladı.
Analistler, Çin’in tekrar açılmasına rağmen Çin iktisadına ait belirsizliklerin devam ettiğini söyledi.
Savaşın yıl dönümünde, merkez bankalarının sıkı para siyasetlerine devam edeceğine yönelik telaşlar, dolara olan talebin artması, resesyon telaşlarının devam etmesi emtia piyasasını olumsuz etkilemeye devam ediyor.
Buğday tarihi doruktan uzaklaştı
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla tarım emtialarında üretim ve arza yönelik tasalar öne çıkmıştı. Savaşın tedarik meselelerini gündeme getirmesi ve yükselen güç fiyatlarının tesiriyle buğday tarihi doruğunu görürken, iki büyük buğday ihracatçısı olan Ukrayna ve Rusya’nın savaşta olması, buğday ve mısır ihracatının durma noktasına geleceğine dair telaşları artırmıştı.
Gübre fiyatlarının yükselmesi, soya fasulyesi fiyatlarını üst taraflı etkiledi.
8 Mart 2022’de 13,6350 dolarla tarihi tepeyi gören Chicago Ticaret Borsası’nda süreç gören buğday, savaşın yıl dönümünde tarihi tepesinin yüzde 42,8 altında, 7,80 dolar düzeylerinde seyrediyor.
Geçen yıl 8,2450 dolarla Ağustos 2012’den itibaren en yüksek seviyeyi gören mısır da 6,80 dolar düzeylerine geriledi. 17,5925 dolarla Eylül 2012’den itibaren en yüksek seviyeyi gören soya fasulyesi de 15,35 dolar düzeylerine indi.
Üretim fazlası olacağına yönelik beklentiler ve ABD’nin tarım emtia ihracatının düşmesi, son vakitlerde tarım emtialarını etkileyen değerli ögeler ortasında yer aldı.
2022’de 2,6045 dolar ile Eylül 2011’den itibaren en yüksek seviyeyi gören kahve, 1,8595 düzeylerinde seyrediyor. Güney Amerika’da yaşanan elverişsiz hava şartları nedeniyle artan kahve fiyatları, daha sonra üretim fazlası olacağına yönelik beklentilerle geriledi.
Kakao fiyatlarında ise kayda paha bir değişim olmadı. Savaşın başladığı Şubat 2022’de 2.838 dolarla 2020’den itibaren en yüksek seviyeyi gören kakao, bu yılın şubat ayında da 2.818 dolar civarında bulunuyor. Kakao fiyatları, birtakım Batı Afrika kakao mahsullerinin kalitesiyle ilgili tasalardan takviye gördü. Ukrayna’daki savaş Rusya’nın dünya çapındaki potas ve öbür gübre ihracatını sınırladığından kakao çiftçileri, gübre ve böcek ilacı eksikliğiyle gayret etmeye devam ediyor. Fildişi Kıyısı’ndaki kimi kakao ihracatçılarının, kakao çekirdekleri kıtlığı nedeniyle mukavelelerinde temerrüde düşmek üzere olduklarına dair haberler de kakao fiyatlarının yüksek düzeylerde kalmasına neden oldu.
Şubat 2022’de 0,1770 dolar düzeyinde bulunan şeker, yüzde 23,5 artarak 0,2186 dolarla Kasım 2016’dan itibaren en yüksek seviyeyi gördü. Analistler, Hindistan’da şeker üretiminin azalacağına yönelik öngörülerin fiyatlarda yükselişe neden olduğunu belirterek, ülkede şeker rekoltesinin azalmasıyla global arz problemlerinin tetiklenebileceğinden kaygı edildiğini kaydetti. Hindistan’ın dünyanın en büyük şeker üreticisi, Brezilya’nın ise dünyanın en büyük şeker ihracatçısı olduğunu bildiren analistler, bu nedenle 2 ülkedeki gelişmelerin fiyatlar üzerinde tesirli olduğunu vurguladı.
Bakır ve pamukta düşüş
Küresel iktisada ait ana gösterge niteliği taşıyan bakır ve pamukta da fiyatlar savaşın birinci vakitlerine nazaran düştü. Savaşın başlaması sonrası 4,9059 dolarla tarihi tepeyi gören bakırın libresi, yüzde 16,1 düşüşle 4,12 dolar düzeylerine indi. 1,5595 dolarla Mayıs 2011’den itibaren en yüksek seviyeyi gören pamuk ise savaşın birinci yıl dönümünde yüzde 46 düşüşle 0,8424 dolara geriledi.
Bakır üretiminde önde gelen ülkeler ortasında yer alan Peru’da geçen yıl yerli halkın Las Bambas madenine karşı yaptığı protestolar bakır fiyatlarının yükselmesine yol açmıştı. Aralık ayında Peru’da üretimin artmasıyla bakırda düşüşler görüldü.
ABD’de geçen yıl pamuk ihracatına ait olumlu bilgiler pamuk fiyatlarının yükselmesini sağlarken, ülkenin pamuk ihracatında bu yılın başında düşüşler görülmesiyle pamuğa ait talep kaygıları gündeme geldi.
Analistler, bakır ve pamuğun geçen yıl jeopolitik risklerden ötürü tarihi tepeleri görse de daha sonra ekonomik aktiviteye ait telaşlardan etkilendiğini tabir etti.
Metallerde de dalgalanmalar görüldü
Bakırla birlikte metallerde de dalgalanmalar görüldü.
Baz metallerde en sert dalgalanma yaşayan emtia araçlarından bir tanesi nikel oldu.Tedarik külfetlerinin yanı sıra spekülatif süreçlerin de güçlenmesiyle Londra Metal Borsası’nda (LME) yüzde 100’den fazla artarak 100 bin dolar düzeylerini test eden nikelin süreç sırası 8 Mart 2022’de durdurulmuştu. LME’nin bu müdahalesinden sonra nikelde yıl boyunca sert hareketler görüldü. Nikel fiyatlarındaki sert yükselişlerle birlikte elektrikli araç üreten şirketler, maliyetlerini azaltmak için tahlil arayışına girdi.
Bu yıl da merkezi Singapur’da bulunan emtia şirketi Trafigura’ya ait haberler nikel piyasasını etkiliyor. Trafigura’nın hayali nikel ihracatı sebebiyle yarım milyar dolarlık kayıpla karşı karşıya kaldığı belirtilirken, şirket, “sistematik bir dolandırıcılığın” kurbanı olduğunu tez ediyor. Sahtekarlığı yakın vakitte fark ettiklerini açıklayan emtia devi, Dubai merkezli metal tüccarı Prateek Gupta ile “bağlantılı” olan ve “denetime tabi tutuluyormuş üzere gözüken” bir küme şirkete karşı yasal süreç başlattığını duyurdu. Dava edilen şirketler ortasında TMT Metals ve UD Trading Group da bulunuyor.
Trafigura açıklamasında, aralık ayından bu yana kelam konusu şirketlerden satın alınan konteynerlerin küçük bir kısmının denetlendiği ve konteynerlerin nikel içermediği belirtildi. Şirket, gönderilerin birçoklarının transit halinde olduğunu ve “daha fazla inceleme yapılması için beklendiğini” de duyurdu.
Söz konusu gelişmelerle Londra Metal Borsası’nda nikelin tonu 26 bin dolar düzeylerinden süreç görüyor.
Değerli metallerde de düşüş eğilimi gözlemleniyor
Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla “güvenli liman” olarak yükselen bedelli metaller ise vakit içinde düşüş kaydetti.
Geçen yıl 2.070,40 dolarla Ağustos 2020’den itibaren en yüksek seviyeyi gören altının onsu, yüzde 11,1 düşüşle bu ay 1.840 düzeylerinden süreç görüyor.
2022’de 3.435,50 dolarla tarihi tepesini gören paladyum, yüzde 55,3 gerileme ile 1.536 düzeylerine indi.
Geçen yıl savaşın tesiriyle 26,95 dolara kadar çıkan gümüş, yüzde 18,7 azalışla bu ay 21,9 dolara düştü.
1181,50 dolara kadar yükselen platin de savaşın başlangıcından bu yana yüzde 20,3 düşüşle 942 dolar düzeylerine geriledi.
Savaşın neden olduğu global tedarik zincirindeki bozulma sonucu yarı iletken çip üretiminde değerli yeri olan ve global çapta yüzde 40’ı Rusya’da bulunan paladyumda evvel sert yükselişler görüldü, daha sonra ise aşağı taraflı bir seyir izlendi.
Enerji emtialarında sert düşüşler kaydedildi
Enerji emtialarında da geçen yıl doruklar test edilirken, savaşın birinci yıl dönümünde sert düşüşler kaydedildi.
Mart 2022’de 139 doları aşan Brent petrolün varil fiyatı, bu yılın şubat ayında gördüğü tepeye nazaran yüzde 40,5 düşerek 82,7 dolar düzeylerine geriledi.
10 doların üzerine çıkarak 14 yılın en yüksek düzeyini gören New York Ticaret Borsası’nda süreç gören doğal gaz da yüzde 78,9 azalışla 2 dolar düzeylerine indi.
Kaynak: Son Dakika
